Πιθανή δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος, γονιδιακοί παράγοντες, οικογενειακές συνθήκες, ιδιαιτερότητα μαθητή, σχολικό περιβάλλον, προγενέστερες εμπειρίες δύσκολης προσαρμογής, σχολική μη ετοιμότητα και αρκετά ακόμη στοιχεία καταγράφονται ως αιτιολογικά μοντέλα των μαθησιακών δυσκολιών.
Μάς διαφεύγει, ωστόσο, κάτι σημαντικό: εκείνο που προκύπτει από τον ίδιο τον ορισμό. Τι είναι οι μαθησιακές δυσκολίες; Δυσκολίες ενός παιδιού στη μάθηση. Σε τι αφορούν; Στην σχέση του μαθητή με τη μάθηση. Ποια ερωτήματα εγείρει η συγκεκριμένη πρόταση; 1ο Κατ’ αρχάς τι είναι μάθηση; Πώς εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια; και 2ο Που στηρίζεται;
Ας τα δούμε πιο αναλυτικά:
Ερώτημα 1ο : Τι είναι μάθηση και πώς εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια;
Μάθηση είναι ή ακριβολογώντας θα θέλαμε να είναι το προ-απαιτούμενο και το παράγωγο της ανάπτυξης μας. Θα θέλαμε να είναι συνυφασμένη με την σπειροειδή τροχιά τής εξέλιξης του καθένα μας. Θα θέλαμε να εμπεριέχει την απόκτηση, επεξεργασία, ανάλυση, αφομοίωση, στοχασμό, ανασχηματισμό και μεταφορά της γνώσης.
Θαρρώ πως τα τελευταία χρόνια η κοινωνία μας απέχει αρκετά από το να στηρίζει το παραπάνω περιεχόμενο. Μοιάζει πως τα πάντα τείνουν να μετατραπούν σε πληροφορίες και δη εικονολογικές. Ο μαθητής ενθαρρύνεται προς μια παθητική παρακολούθηση και υποδοχή σημάτων και πληροφοριών. Δεν τού δίνεται η δυνατότητα να επεξεργαστεί ψύχραιμα και μεθοδικά, να αναλύσει, να συνδέσει τα δεδομένα, να αξιολογήσει, να αναπτύξει την κριτική του σκέψη, να στοχαστεί, να αμφισβητήσει, να αναθεωρήσει, να συν-δημιουργήσει και μεταφέρει τη γνώση στους άλλους.
Ερώτημα 2ο : Που στηρίζεται η μάθηση ;
α) Στους μαθητές, ως αποδέκτες και πομπούς αυτής β) Στους εκπαιδευτικούς, ως επίσημους ή ανεπίσημους φορείς και γ) Στα βιβλία, ως το κύριο μέσο μεταφοράς της γνώσης. Ας ξεκινήσουμε από το τέλος προς την αρχή..
Τα βιβλία! Αφήνω σε εσάς το δικαίωμα στην κριτική, σε όλους όσοι έχετε ξεφυλλίσει έστω μία φορά, είτε από περιέργεια, είτε από ανάγκη, ένα σχολικό εγχειρίδιο. Το μόνο που μού επιτρέπω να καταθέσω είναι κάποιες απορίες. Θεωρείτε πως τα βιβλία εξυπηρετούν τα παραπάνω τονισμένα ρήματα; Θεωρείτε πως κατορθώνουν να συνδέσουν τις πληροφορίες στο μυαλουδάκι του παιδιού; Μήπως αναγκάζουν τους μαθητές να αποστηθίσουν, δίκην παπαγαλίας; Αποτελούν ένα επαρκές κίνητρο προς τη γνώση; Ερεθίζουν την περιέργεια και φιλομάθεια των σημερινών παιδιών;
Οι παιδαγωγοί! Γνωρίζουμε ότι έργο του παιδαγωγού είναι η μετάδοση τής γνώσης, η κοινωνικοποίηση των μαθητών, η ανάπτυξη τής κριτικής τους σκέψης, η ενθάρρυνση προς την ελεύθερη και ευφάνταστη έκφραση των ιδεών, η μετάδοση τής αγάπης για τη μάθηση και τη δημιουργία.
Ναι! Σε μια άλλη κοινωνία, σε εκείνη την κοινωνία που κάποτε είχε ανάγκη τους παιδαγωγούς, που θεωρούσε την παιδεία χώρο ανάπτυξης στοχασμού. Όχι, σε μια κοινωνία όπου συνυπογράφει στην τεχνοκρατικοποίηση της παιδείας, όπου απαξιώνει την εκπαίδευση, όπου απαιτεί και την ίδια στιγμή υποτιμά τους εκπαιδευτικούς.
Τα τελευταία χρόνια βασική μέριμνα των τελευταίων γίνεται η εξασφάλιση της τάξης μέσα στην τάξη, προκειμένου να βγει η ύλη. Η προσοχή τού παιδαγωγού κατευθύνεται, μέσω της επαγγελματικής μετεκπαίδευσης του, στην αντι-μετώπιση ή αναγκαστική περιθωριοποίηση τού διαφορετικού, τού ενοχλητικού μαθητή, ο οποίος μαθητής βαπτίζεται παθολογικό περιστατικό και βεβιασμένα παραπέμπεται σε ειδικούς.
Με άλλα λόγια, οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται αναγκαστικά σε ένα κυνήγι τού χρόνου, βιάζοντας πρωτίστως το δικό τους ρυθμό και εν συνεχεία των μαθητών…την ίδια στιγμή που προτρέπουν τα παιδιά να εναντιώνονται σε οποιαδήποτε μορφή βιασμού. Με άλλα λόγια, οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται σε διατεταγμένη υπηρεσία να πολεμήσουν εμπράκτως το διαφορετικό, την ίδια στιγμή που καλούνται να γίνουν λεκτικά ένθερμοι υπερασπιστές τής διαφορετικότητας. Πόσο παράδοξο!!
Ο μαθητής! Από ποιους θα εμπνευστεί; Από ποιους θα διδαχτεί τον τρόπο χτισίματος της έμμετρης αυτοεκτίμησης; Ποιος θα έχει το χρόνο, την ψυχραιμία και τη διάθεση να ενσκήψει και αγκαλιάσει τις αδυναμίες του, να αφουγκραστεί το ρυθμό του; Ποιος θα τον πείσει για την αξία τού λάθους και τη δύναμη τής επανάληψης; Ποιος θα τού μάθει τη μέθοδο ανάγνωσης, γραφής και σκέψης; Ποιος θα του δείξει τον τρόπο να βεβαιωθεί ότι κατανόησε το κείμενο που διάβασε; Ποιος θα συνθέσει σε ένα όλο τα ατάκτως ερριμένα σπαράγματα ; Ποιος θα συνδέσει στο μυαλουδάκι του τη θεωρία με την πράξη; Αναμφίβολα, υπάρχουν κάποιοι παιδαγωγοί, στους οποίους υποκλίνομαι, οι οποίοι ακόμη και σήμερα, αποτελούν καταφύγιο, πυξίδα και φάρο για τους μαθητές!
Στη συντριπτική πλειοψηφία, όμως, παραμένει ο προβληματισμός: Από τι θα κινητοποιηθεί ο μαθητής; Από την απόκτηση ενός πτυχίου για την ανεύρεση εργασίας….μιας εργασίας ανεύρετης! Ειδικά, μετά τον κορονοϊό, απαξιώνεται ακόμη και αυτή η εργαλειακή αντίληψη για την παιδεία ( πτυχίο= δουλειά) και αντί αυτού προτείνεται σε προ-εφήβους και εφήβους η είσοδος στην παραγωγή, η εξοικονόμηση ενός μικρού ή μεγάλου εισοδήματος, πριν την εκπλήρωση τής μαθητικής θητείας.
Σταματήστε, επιτέλους, να τονίζετε στα παιδιά σας τις αδυναμίες, τις δυσκολίες και τις ανημπόριες! Είναι αρρωστημένο! Γνωρίστε και εμπιστευτείτε το δυναμικό τους, το οποίο παραμένει εγκληματικά αναξιοποίητο! Οι μαθητές εξακολουθούν να έχουν φιλότιμο και διάθεση να ενημερωθούν και να εμβαθύνουν. Διψούν για το πλάτος και το βάθος της γνώσης, το διάλογο, τον αντίλογο, την έρευνα, τη σύνδεση των πληροφοριών, την ιστορία αυτών και την εφαρμογή τους στην πραγματικότητα. Η ευελιξία και ευαγωγιμότητα τού μυαλού τους είναι δεδομένη. Του δικού σας μυαλού η αρτηριοσκλήρυνση, ως προϊόν ενός ανεξέλεγκτου φόβου και υστερίας αναστέλλει την ομαλή εξέλιξη τους.
Πολύ φοβάμαι πως οι μαθησιακές δυσκολίες αφορούν και στους ενήλικες, καθώς εσείς δυσκολεύεστε να δείτε και προσαρμοστείτε στη νέα πραγματικότητα. Τι αρνείστε να αποδεχτείτε; Ότι η κοινωνία εδώ και χρόνια ενορχηστρώνει την απορρύθμιση της παιδείας; Ότι η γνώση εξυπηρετεί πρόσκαιρους στόχους; Ότι μεταμορφώνεται σε ένα καταναλωτικό αγαθό με ημερομηνία λήξης;
Τι μπορείτε να κάνετε;
Να θυμάστε ότι το βοηθάω το παιδί μου να αλλάξει, σημαίνει ότι εσείς ως ενήλικες αλλάζετε. Ο ρυθμός σας, η ευελιξία σας ή αντιθέτως η άρνηση, η αντίσταση, η δυσκολία στη δική σας αλλαγή αντανακλώνται στην αντίστοιχη πορεία αλλαγής του παιδιού σας.
Να μην βρείτε άλλοθι -πίσω από τις γραμμές αυτού του κειμένου- για μια επικείμενη άρνηση στην αλλαγή ή μια πιθανή παραίτηση σας.
Να κάνετε ό,τι απαιτείται για να έχετε τη συνείδηση σας ήρεμη, ως γονείς.
Μην λειτουργείτε βάσει φόβου αλλά βάσει στόχων, μακροπρόθεσμων και βραχυπρόθεσμων. Ελέγξτε τους φόβους σας. Είναι ο χειρότερος σύμβουλος!
Όταν απαιτηθεί να ακολουθήσετε τους ειδικούς, μην εγκαταλείψετε την εμπιστοσύνη στα δικά σας φίλτρα, στη δική σας κριτική σκέψη, μην συρρικνώσετε τη δική σας εν- συναίσθηση προς το παιδί σας. Οι ειδικοί δεν είναι μεσολαβητές ανάμεσα σε εσάς και το παιδί σας! Το έργο τους είναι να σάς εξηγήσουν όσα εσείς δεν μπορείτε να δείτε και να κατανοήσετε. Δεν είναι τσελεμεντές ορθών συμπεριφορών! Δεν είναι αυθεντίες! Έχουν ανάγκη ή καλλίτερα οφείλουν να έχουν ανάγκη την ενεργητική συμμετοχή σας, σεβόμενοι το δικό σας ρυθμό στην αλλαγή!
Για όλους όσοι βοηθούν το παιδί στη μελέτη των μαθημάτων του, ας μην ξεχνάτε, σάς παρακαλώ, ότι είναι ύψιστης βαρύτητας να συνδέετε τις πληροφορίες -γνώσεις μεταξύ τους, να εξασκείτε την κριτική του σκέψη και κυρίως να ενθαρρύνετε το παιδί στη διατύπωση ερωτήσεων.
Ένας κόσμος χωρίς ερωτήσεις είναι ένας κόσμο με ειδικούς ηλίθιους ή με ειδικούς αγράμματους.. Είμαι σίγουρη πως δεν ονειρεύεστε αυτό!!
Με σεβασμό
Μαρία Βακάλη